Energie en klimaat

Doel (2015-2019)
De doelstelling voor het beleid van opschalen en saneren van windenergie is bereikt en de uitvoering ligt op schema om het doel voor 2020 te behalen, namelijk 1.390 MW aan opgesteld (windenergie) vermogen.

Doelrealisatie
In provincie Flevoland stond in 2018 voor 1189,5 MW opgesteld vermogen aan windmolens. Om de doelstelling 2020 te behalen is nog 201 MW benodigd.

Activiteiten 2019

• We hebben het opstellen van rijksinpassingsplannen voor de realisatie van de windparken uit het 'Regioplan Windenergie' gerealiseerd. In 2019 betroffen dit de inpassingsplannen voor windplan Blauw (projectgebied Noord) en windplan Groen (projectgebied Oost). Windplan Blauw is in het najaar onherroepelijk geworden en voor windplan Groen is het inpassingsplan (en bijbehorende vergunningen) verleend. De behandeling van de beroepen bij de Raad van State is in 2020 beoogd.
• Voor projectgebied West hebben we met gebiedspartijen gewerkt aan het versterken van de  onderlinge samenwerking.
• Voor windpark Zeewolde is het saneringsfonds ingericht en is het onteigeningsproces ten behoeve van de sanering vervolgd.
• Ten slotte is samen met de windparken uit de hele provincie een onderzoek gestart naar de mogelijkheden om obstakelverlichting van de huidige en toekomstige windparken zo veel mogelijk te beperken. De resultaten worden in 2020 verwacht.

Doel (2015-2019)
Er zijn stappen gezet op weg naar energieneutraliteit in 2030 (inclusief mobiliteit) en de stimuleringsregeling voor hernieuwbare energie voorziet aantoonbaar in een behoefte.

Doelrealisatie

• Provincie Flevoland was voor 49% energieneutraal exclusief mobiliteit (volgens de laatst bekende cijfers in 2017);
• Provincie Flevoland was voor 29% energieneutraal inclusief mobiliteit (volgens de laatst bekende cijfers in 2017).

Met onderstaande activiteiten hebben we, samen met onze regionale partners, stappen gezet op weg naar energieneutraliteit.

Activiteiten 2019

• We hebben de dialoog met PS gevoerd waarbij keuzes werden voorgelegd op het moment dat het nodig was. Op 20 november 2019 hebben PS ingestemd met de inhoud van het Klimaatakkoord. Op 15 december vond een presentatie en informatiesessie plaats met PS over de RES op basis van de bouwstenen en de procesorganisatie.
• De opgaven vanuit de twee (van de vijf) tafels uit het Klimaatakkoord zijn vertaald naar de concept-RES. De RES-regio Flevoland heeft een bod opgesteld dat onderdeel uitmaakt van het totaal dat alle 30 regio’s dienen in te brengen in de landelijke doelstelling van 35 TWh duurzame energiewinning in 2030. In goede samenwerking met diverse partijen, vertegenwoordigers en de Flevolandse Energieagenda (FEA) is gewerkt vanuit de Flevolandse waarden. De samenwerking tussen de acht overheidspartners (gemeenten, waterschap en provincie) is een aantoonbare meerwaarde in dit proces die ook een goede basis biedt voor deze samenwerking in de komende jaren en de RES-sen.
• De regelingen voor 'Zon voor Asbest' en 'Kleinschalige Energie-initiatieven' lopen. Het gereserveerde bedrag voor Asbest is inmiddels aan subsidies verstrekt. Vanuit de regeling 'Kleinschalige Energie-initiatieven' zijn 4 projecten geheel of deels gesubsidieerd.
• We geven invulling aan de in de Omgevingsvisie vastgestelde koerslijnen, te weten:
  • Energieneutrale steden en dorpen; via de FEA werken we samen met gebiedspartners aan de energietransitie. Er is in 2019 door middel van een aantal inspiratiereizen en -sessies kennis gedeeld met de partners. Daarnaast is er in 2019 een coalitie gesmeed van FEA-partners en anderen rondom de bewustwordingscampagne. Het gezamenlijke doel is om de boodschap van de campagne in 2020 zo breed mogelijk te verspreiden. Onder andere is Hogeschool Windesheim aangehaakt om zowel het onderwijs te betrekken bij de campagne, als de denkkracht en enthousiasme van de studenten in te zetten als inspiratie. Dit heeft geresulteerd in twee comaker-onderzoeken.
  • Ruimte voor energie; via uitvoering van 'Regioplan Wind', 'Structuurvisie Zon op land' en 'aardwarmte-projecten geothermie'; de activiteiten in het kader van het 'Regioplan Wind' zijn hierboven beschreven.
  • Op basis van de 'Structuurvisie Zon op land', die in juli 2018 in werking is getreden, was eind 2019 circa 170 hectare 'Zon op land' vergund in het buitengebied. In het laatste kwartaal van 2019 is opdracht gegeven aan het Kadaster voor een onderzoek naar de potentie van Zon op dak, waarvan de resultaten begin 2020 worden verwacht.
  • Begin maart is het convenant Exploratieprogramma aardwarmte MRA getekend, met het ministerie van EZK, Energiebeheer Nederland (EBN) en de provincies Noord-Holland en Flevoland. Doel van het convenant is het gezamenlijk meer kennis opdoen over de diepe ondergrond in de MRA. Dit samenwerkingsproject is voor de gemeente Almere van belang, vanwege de mogelijke omschakeling van restwarmte naar aardwarmte (ultra diepe geothermie) als bron voor de stadsverwarming. Verder is in het glastuinbouwgebied bij Luttelgeest sinds begin van het jaar het eerste aardwarmteproject operationeel. Van het tweede project is de vergunningsprocedure afgerond en daarmee is financial close bereikt. Daarnaast is de gemeente Urk ondersteund met het vaststellen van beleid en regels voor het toepassen van warmte-koude-opslag (WKO). Hiermee wordt het gebruik van bodemenergie en restwarmte van de visverwerkingsbedrijven geoptimaliseerd.
  • Actieplan 'Het goede voorbeeld'; ambitieus veranderen naar een energieneutrale provinciale organisatie: in januari 2019 is actieplan 'Het goede voorbeeld' vastgesteld in GS, inclusief financiële paragraaf. Daarna is de capaciteit georganiseerd om concrete maatregelen van het plan uit te voeren. Binnen de verschillende afdelingen zijn projecten opgepakt; zo is een nieuw inkoopcontract duurzame energie aanbesteed (met 7 andere provincies). Er is een aantal lichtbesparende maatregelen doorgevoerd in het provinciehuis. Er is een onderzoek gestart naar de mogelijkheden om (verdere) verduurzaming te realiseren in alle vastgoed (5 objecten) van de provincie.

In meerdere aanbestedingen is energie (-besparing) als minimale eis c.q. gunningscriterium meegenomen. Er is een werkgroep gestart die een duurzaam mobiliteitsregeling voorbereidt voor woon-werkverkeer en er is deelgenomen aan het 'Low Car Diet'.
Ook bij de afdeling Infra, die een eigen duurzaamheidsprogramma heeft opgesteld als inbreng op 'Het Goede Voorbeeld', is in 2019 de capaciteit geregeld om een aantal maatregelen uit dat programma in te voeren, dan wel te sturen op implementatie en borging. Er is in 2019 actief gestuurd op opname van energiebesparende maatregelen binnen infra-projecten.

• De landelijke ontwikkelingen gerelateerd aan het klimaatakkoord worden gevolgd en zijn daar waar relevant vertaald naar de Flevolandse situatie.
• We hebben in het Bestuurlijk Overleg Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (BO MIRT) de afspraak gemaakt om het regionale mobiliteitsprogramma te integreren in het Rijksregio programma 'Samen Bouwen aan Bereikbaarheid' (SBAB). Ook is een onderzoek verricht naar de bestaande CO2-uitstoot (door mobiliteit) en effectiviteit van mogelijke maatregelen om deze te verminderen.

Doel (2015-2019)
De ondergrond is duurzaam beschermd en benut.

Doelrealisatie
De duurzame bescherming en benutting van de ondergrond is verbeterd op basis van het beleid in de Omgevingsvisie, -programma en -verordening.

Activiteiten 2019

• We hebben de gemeenten ondersteund bij het maken van lokaal beleid voor de achtergrondwaarden voor Poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) en we hebben een regionale werkconferentie PFAS georganiseerd om de bestaande ruimte in de regelgeving te communiceren om een bijdrage te leveren aan het vlot trekken van het grondverzet.
• We hebben de tussenevaluatie van het uitvoeringsprogramma Duurzaam Gebruik Ondergrond (DGO) uitgevoerd. Met als belangrijke conclusie dat de verbinding met en versterking van de opgaven uit de Omgevingsvisie FlevolandStraks gevonden wordt in “Bodem als basis”; kennis inzetten bij ruimtelijk economische ontwikkelingen.
• We hebben samen met de regionale partners een beleidsverkenning uitgevoerd en marsroute opgesteld in verband met het vervallen van de Wet Bodembescherming bij het in werking treden van de Omgevingswet. De gemeenten worden verantwoordelijk voor het gronddeel en de provincie blijft verantwoordelijk voor het grondwater (Kaderrichtlijn Water (KRW)/waterprogramma).
• We hebben beleidsondersteuning gegeven aan de gemeente Urk voor doelmatig gebruik van de ondergrond voor bodemenergie. Dit heeft geresulteerd in een gemeentelijke en provinciale beleidsregel voor het gebied in gemeente Urk.
• We hebben, in samenwerking met gemeenten en waterschap, diverse adviezen over aardwarmte-projecten (met name rond Luttelgeest) verstrekt aan het ministerie van EZK over ruimtelijke inpassing en provinciale belangen.
• De bodemsaneringsoperatie wordt onder het landelijke bodemconvenant 2016-2020 tot een einde gebracht. In provincie Flevoland zijn we goed op schema met het afronden van de spoedlocaties. Voor de locatie Lange Nering 24-69 te Emmeloord (voormalige chemische wasserij) is een aanbesteding gedaan voor een duurzame monitoring (vooruitlopend op de Omgevingswet). Het project wordt in 2020 uitgevoerd.

Risico
In het najaar is duidelijk geworden dat de PFAS-problematiek tot vertragingen in de realisatie van projecten leidt. Voor de PFAS-problematiek heeft de provincie en haar gemeenten tijdig informatie aan het rijk verstrekt om tot een werkbare norm te komen. De nieuwe norm is voor ruim 80% van de uitvoeringsprojecten bruikbaar.

Toelichting

1. Voorziening getroffen voor de lening DE-on
De huidige prestaties en financiële positie van DE-on liggen in belangrijke mate in lijn met de meerjarenprognoses. De-on heeft in 2018 een voorziening getroffen voor een oninbare lening ter grootte van € 0,5 mln. waardoor het verlies hoger was dan begroot. Als gevolg van het negatieve eigen vermogen van DE-on is de voorziening oninbare leningen verhoogd met € 0,5 mln. ten laste van het oormerk ‘achtervang lening De-on’ in de Brede bestemmingsreserve. De hoogte van de voorziening is gelijk aan het negatieve eigen vermogen van DE-on op balansdatum 31 december 2018 van € 0,7 mln.
2. Lagere aanvragen subsidies Opgave Duurzame energie
De geraamde middelen voor de subsidieregelingen 'Zon voor Asbest' en 'Kleinschalige Energie-initiatieven' zijn niet geheel uitgenut in 2019. De regeling heeft een looptijd van twee jaar. Deze middelen blijven beschikbaar in de reserve 'Duurzame energie'.
3. Lagere lasten energietransitie
De lasten voor inhuur van kennis en het doen van onderzoek om te komen tot een RES in 2019 vielen lager uit dan begroot. Daarnaast is er een onderbesteding op de Projectorganisatie Versnelling Aardwarmte MRA, omdat deze later in het jaar is gestart dan gepland.
4. Lagere lasten programma Duurzaam Gebruik Ondergrond door vertraging
In 2016 is een start gemaakt met de uitvoering van het programma 'Duurzaam Gebruik' van de Flevolandse
Ondergrond 2016-2020. Binnen het programma is er op de diverse onderdelen een onderbesteding van € 0,2 mln. door vertraging van projecten zoals 'Bodemsanering', 'Aardkundige & Archeologische Waarden' en
maatregelen gericht op duurzaam agrarisch bodemgebruik (o.a. cofinanciering POP3-projecten). Daarnaast hebben een aantal projecten niet geleid tot uitgaven, waaronder 'Gebiedsontwikkeling', 'Geothermie'  en 'Warmte-koude opslag (WKO)'. De niet bestede middelen blijven beschikbaar in de reserve 'Bodem'.
5. Bijdrage van derden voor DuurzaamDoor
Het Rijk, de gemeenten en maatschappelijke organisaties hebben voor het programma 'DuurzaamDoor/Jong Leren Eten', financieel bijgedragen ten behoeve van gezamenlijke projecten in provincie Flevoland. Enkele projecten zijn later in het jaar gestart waardoor de bijdragen niet volledig zijn besteed (zie ook onder 5 bij ‘baten’).